Μεγάλη Παρασκευή: 

Ο θρήνος, η νηστεία και τα έθιμα της ημέρας

 

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι μέρα πένθους, αργίας και νηστείας, καθώς κορυφώνεται το Θείο Δράμα, με την  αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου και την Ακολουθία του Επιταφίου. Τηρώντας έθιμα με ρίζες που χάνονται στο παρελθόν, όλες οι περιοχές της Ελλάδας συμμετέχουν στο Πάθος του Κυρίου.


Ας δούμε κάποια από τα πιο χαρακτηριστικά:
Στον Μελιγαλά Μεσσηνίας, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής επιτάσσει «φουνταρίες», δηλαδή ματσάκια από κληματόβεργες, στα οποία κάθε νοικοκυρά βάζει φωτιά έξω από την πόρτα της, μόλις σημάνει η καμπάνα του Επιτάφιου. Μέχρι να βγει ο Επιτάφιος, οι κληματόβεργες έχουν πλέον γίνει θράκα, πάνω στην οποία η νοικοκυρά ρίχνει μια χούφτα λιβάνι.


Στην Πύλο και τα γύρω χωριά, πολλοί είναι εκείνοι που ακολουθούν το έθιμο και πίνουν ξύδι σε μια ένδειξη αγάπης και συμπαράστασης στον Χριστό, ενώ στην Κορώνη, εκτός από το ξύδι, ακολουθείται και ο αγυρμός, με παιδιά να γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι και να ψάλουν τα Πάθη του Χριστού κρατώντας έναν σταυρό και να παίρνουν κόκκινα αυγά, κουλούρια και τσουρέκια.

Σε πολλές περιοχές της χώρας ακολουθούν το έθιμο του καψίματος του Ιούδα, ενώ στην Πάρο αναπαριστούν σκηνές από το Θείο Δράμα.

Μια εντυπωσιακή εικόνα παίρνει το λιμάνι της Ναυπάκτου το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, καθώς η περιφορά του Επιταφίου γίνεται με φόντο τις αναμμένες δάδες που είναι τοποθετημένες στις τάπες του Κάστρου. Στο μέσο της εισόδου του λιμανιού, οι δάδες σχηματίζουν ένα μεγάλο σταυρό, που το φωταγωγεί ολόκληρο, δημιουργώντας μία φαντασμαγορική εικόνα.

Στη Χίο, την ώρα της περιφοράς του Επιταφίου, οι πόρτες των σπιτιών μένουν ανοιχτές, για να μπει μέσα η Θεία Χάρη. Στην Κέρκυρα, οι Επιτάφιοι ακολουθούν μια προσχεδιασμένη ιεροτελεστία και διασταυρώνονται όλες μαζί στο κέντρο της πόλης. Στην Ιο, οι νέοι χωρίζονται σε δύο ομάδες και μετά την Αποκαθήλωση συνηθίζουν να παίζουν ένα παιχνίδι με μικρές σιδερένιες κόκκινες και πράσινες μπάλες, ενώ στην Ύδρα ακολουθείται το έθιμο της δέησης, με τον Επιτάφιο της συνοικίας Καμίνι να μπαίνει στη θάλασσα και έτσι να διαβάζεται η Ακολουθία για να ευλογηθούν τα νερά και να γίνει δέηση υπέρ των ναυτικών για ήσυχα ταξίδια.

Στη Νάξο, το έθιμο της Μεγάλης Παρασκευής απαγορεύει τα φιλιά εις μνήμην του φιλιού που πρόδωσε τον Ιησού, ενώ στα Κουφονήσια το λιμάνι φωταγωγείται από άκρη σε άκρη με δάδες και στην Αμοργό, το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής, προσφέρονται ψωμί, ελιές και νηστίσιμα γλυκά σε κατοίκους και επισκέπτες. Μοναδικό θέαμα αντικρίζουν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της Σαντορίνης, καθώς στην περιοχή Πύργος χιλιάδες τενεκεδάκια με κεριά τοποθετούνται σε όλη τη διαδρομή του Επιτάφιου.

Σε πολλές περιοχές της Θράκης την ώρα που περνά Επιτάφιος οι νοικοκυρές βγάζουν στην εξώπορτα ένα πιάτο με φυτρωμένους σπόρους και το ξαναπαίρνουν στο σπίτι τα ξημερώματα. Με την επιστροφή της πομπής του  Επιταφίου μπροστά στην είσοδο του ναού γίνεται η αναπαράσταση της σκηνής των «κεκλεισμένων θυρών». Ο ιερέας παριστάνει τον Χριστό ενώπιον των πυλών της Κόλασης και ψέλνει τους στίχους του Δαυίδ «άρατε πύλας, οι άρχοντες υμών και επάρθητε πύλαι αιώνιοι και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της δόξας» και ο ψάλτης, από μέσα, παριστάνει το διάβολο και προσπαθεί να εμποδίσει την είσοδο. Τελικά ο ιερέας σπρώχνει ορμητικά την πόρτα του ναού και μπαίνει μέσα ως λυτρωτής των αμαρτωλών.
Τέλος, σε πολλά χωριά της Κρήτης, νέοι και νέες, κρατώντας ένα Σταυρό με στεφάνι, γυρνούν τους δρόμους και ψάλλουν το μοιρολόι της Παναγιάς «σήμερα μαύρος ουρανός σήμερα μαύρη μέρα, σήμερον όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπώνται…».

Πηγή: People